Cartas a Antón de Bernardo García Cendán 15-05-09

Meu amigo Antón:

Hai xa moito tempo que non vou pasear á beira do Madalena, así que non fun observador directo dese cheirume pouco fresco que, segundo o teu comentario, percibe o camiñante cando pasea, ou o pescador cando tenta sacar unha troita de entre a merda licuada. Os edís Martín e Irimia preguntáronlle oficialmente aos que mandan, e estes responderon que, para amañar o desastre, nin teñen cartos nin os reciben da Xunta. E xa está: os vilalbeses, que aguanten. Eu non coñezo polo miúdo o asunto, así que non teño outro comentario diferente do que ti me facías antonte, cando nos atopamos: non terán cartos para amañar a depuradora, pero ben que os tiveron para poñer na auga de todos un adefesio en forma de castelo que, por riba, só pode utilizar quen teña euros. Engado pola miña conta que tampouco sei con que pagaron un horripilante cementón co que mataron o saudable verdor que abeira o río, sen explicarnos para que serve.

Tampouco che souben responder á outra cuestión que, chuscando maliciosamente os ollos, me propoñías: por que algúns mestres de educación física non queren participar cos seus alumnos no chamado “cross das Letras Galegas”, unha carreira festiva organizada con motivo da celebración literaria. Pregunteillo a un dos profesores e díxome que os pequechos dun colexio non se senten ben tratados polos mandos municipais na utilización da infraestrutura deportiva, un pavillón do que teñen usufruto os escolares, aínda que sexa responsabilidade do Concello. O que non sei é se hai outras razóns, como, por exemplo, que a lingua galega non se teña en conta na organización do evento. Xa se sabe que o correr non ten idioma, pero pode acontecer que as instrucións previas e a cerimonia dos premios sexan alleas ás palabras que dan motivo e ocasión para a festa deportiva. O mestre consultado non mo dixo, pero non sería a primeira vez que iso acontece, e non parece lóxico.

E, falando disto, o vindeiro domingo é o día das Letras Galegas no que, polo visto, contas participar activamente. Foi para min unha gran sorpresa que me comunicaras a túa decisión de acudir a Compostela para estares na manifestación en defensa da nosa lingua, pero de seguida comprendín que non había tal: pensei que irías alí para visitar aos teus fillos e, de paso, non deixarías de contemplar con maliciosa indiferenza o paso dos manifestantes mentres, coa boca pequena, estarás a dicir: pobre xente. Pero non, non o podía crer cando me aseguraches que habías ir e camiñar canda todos nós, e, de paso, iso si, estar cun dos teus fillos que tamén por alí andaría; pero o primeiro, primeiro, asegurabas, sería a manifestación. Imposible, pensei, este cachazudo estase a burlar de min. Ben sei que sempre falas galego, pero nunca sospeitei que te volveras reivindicativo do idioma. Quen lea esta carta, se te coñecera, andaría alucinando co teu razoamento: ben me decatei, dicíasme, que os actuais gobernantes puxéronse de acordo con eses que se chaman “bilingüismo” para chamarnos pailáns aos que falamos como galegos. Home, tampouco é iso, repliqueiche, chámanse bilingües porque precisamente o que queren é que os galegos tamén saibamos falar o castelán. Non me deixaches rematar a frase e case berrabas mentres untabas de saliva as túas verbas: non che é así, non che é tal, esa é a desculpa, o que queren é que os seus fillos non perdan o tempo en aprenderen galego e moito menos que os profesores falen con eles na nosa fala porque pensan que non é fina dabondo. E iso non o consinto. Asegúroche que non o podía crer, pero quedei moi reconfortado. De haber moitas reaccións coma a túa, a nosa lingua ha permanecer.

E, por certo, pregunteiche, sabes quen é o autor que se celebra este ano?. A verdade é que non o sabías ou, mellor, xa non lembrabas o seu nome, pero algo tiñas no maxín. Efectivamente, oíras falar de que ese home de letras era un señor que andaba a dicir que os galegos eramos de natureza tristes: así nacemos e tristeiros andamos ao longo da nosa vida, a diferenza de, por exemplo, os andaluces que semellan felices e por calquera cousa entoan un brioso olé! e póñense a cantar chocando as mans. E, baixando a voz, comentabas que ese escritor ten a súa razón, pois algo tristes si que somos.

O caso é que eu tiven que poñerme en plan profesor para explicarche que tal escritor chamábase Ramón Piñeiro, un home de Láncara ao que se lle debe un esforzo importante para que as cousas da nosa terra seguiran vivas cando, despois da guerra, os vencedores empeñábanse en que as descoidásemos. E non dixo que os galegos foramos tristes: el falou de que eramos saudosos, que tiñamos “saudade”, como tamén a teñen os portugueses que inventaron esa música que lle chaman o “fado”, algo semellante ao que nós chamamos o “alalá”. Non é que sexamos sempre tristes, o que pasa é que, mesmo cando andamos moi ledos, sempre temos unha certa carga de melancolía porque nos damos conta de que as ledicias nunca son completas; aínda que nos sintamos ben e riamos a cachón, temos algo de ansiedade por algo máis fondo que botamos de menos. Non é doado de explicar, pero ti interrompíchesme para concluír ao teu xeito: o que me queres explicar é que a xente da nosa terra somos algo filósofos aínda que non teñamos estudos. Poida que haxa algo diso, respondín. E quedamos en que marchariamos xuntos na manifestación de Santiago e, mentres camiñemos, entre o teu fillo e máis eu tentaremos explicarche algo máis dese asunto que tanto che picou a curiosidade.

Agardando ese momento, vaite coidando. Mentres, recibe unha aperta do teu amigo

Bernardo